Asbest verwijderen: veiligheidsmaatregelen in de bouwsector
In de bouwsector werden tientallen jaren lang tonnen aan asbest gebruikt. Al sinds het begin van de jaren negentig is de productie, de verkoop en het gebruik voor woningbouw in Duitsland en Zwitserland verboden vanwege zijn kankerverwekkende eigenschappen, en soortgelijke voorschriften zijn vervolgens in veel landen van kracht geworden. In België is het produceren, verhandelen of hergebruiken van asbesthoudende materialen sinds 1998 verboden. Toch zorgt de gevaarlijke stof vandaag de dag nog steeds voor uitdagingen voor gespecialiseerde bedrijven, omdat asbesthoudend materiaal vaak wordt ontdekt tijdens renovatie- of sloopwerkzaamheden aan oude gebouwen. Hoe asbest verwijderd kan worden en welke veiligheidsmaatregelen moeten worden getroffen, leest u hier.
Wat is asbest en waar is het gebruikt?
Asbest bestaat uit natuurlijke, silicaat, vezelachtige mineralen. Het is niet brandbaar en ongevoelig voor hitte en veel chemicaliën. Door zijn hoge elasticiteit en bindvermogen kan het gemakkelijk tot talloze producten worden verwerkt. Daaronder bevinden zich zogenaamde hechtgebonden en niet-hechtgebonden asbestproducten.
Hechtgebonden asbestproducten zoals asbestcement (bijvoorbeeld Eternit) hebben een grijzig, homogeen en hard oppervlak. Niet-hechtgebonden asbestproducten hebben daarentegen een zachter oppervlak en zijn te herkennen aan duidelijk uitstekende vezelbundels aan gebroken of gesneden randen. De individuele vezels van niet-hechtgebonden producten kunnen gemakkelijk loskomen. Denk hierbij aan asbestplaten, spuitasbest, asbesthoudend pleisterwerk, asbestkarton, beglazingskit, lijm of vulstoffen.
Wat maakt asbest zo gevaarlijk?
Asbest bestaat uit de fijnste vezels met een diameter tot 2 micrometer. Deze microscopisch kleine vezels kunnen gemakkelijk worden ingeademd en longkanker veroorzaken. Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) in Genève veroorzaakt asbestose (tumor in het long-/buikvlies) elk jaar wereldwijd 100.000 asbestdoden.
Asbest in België, de EU en wereldwijd
Alleen al in Duitsland werd tussen 1950 en 1985 ongeveer 4,4 miljoen ton asbest gebruikt. De gevaarlijke stof is sinds 1993 in Duitsland verboden; België volgde 5 jaar later met een verbod op het produceren, verhandelen of hergebruiken van asbesthoudende materialen, en in 2005 volgde een verbod op asbest voor alle EU-lidstaten (huidige EU-richtlijn 2009/148/EG). In 2013 heeft het Europees Parlement een resolutie aangenomen om asbest in Europa tegen 2028 volledig te elimineren. Met de internationale richtlijn voor de grensoverschrijdende omgang met gevaarlijk afval “The Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposal” zijn ruim 180 verdragsluitende staten het eens geworden over een verbod op de export van asbesthoudend gevaarlijk afval.
Asbest verwijderen en afvoeren: gevaren en veiligheidsmaatregelen
Zolang hechtgebonden asbestproducten met rust worden gelaten, bestaat er bij normaal gebruik geen risico voor de gezondheid door het vrijkomen van asbestvezels. Als de materialen echter bros, los of kapot zijn, moeten deze door gespecialiseerde bedrijven worden verwijderd met inachtneming van de daarvoor geldende wettelijke eisen.
Waar schuilen gevaren?
Alle werkzaamheden waarbij gebruik wordt gemaakt van mechanica (boren, zagen, slijpen, frezen, afbreken of slopen) zijn gevaarlijk bij het verwijderen van asbest. Afhankelijk van de wettelijke eisen mogen zogenaamde sloop-, renovatie- en onderhoudswerkzaamheden alleen worden uitgevoerd door bedrijven die over de benodigde vakkennis en de noodzakelijke personeels- en veiligheidseisen beschikken.
In Duitsland bijvoorbeeld vereisen sloop-, renovatie- en onderhoudswerkzaamheden in combinatie met asbest goedkeuring (bewijs van deskundigheid volgens de Technische Regels voor Gevaarlijke Stoffen 519) van het Deelstaatsbureau voor Arbeidsveiligheid, Consumentenbescherming en Gezondheid (LAVG). In België moet voor het begin van sloop-, onderhouds- of renovatiewerkzaamheden een destructieve asbestinventaris worden opgemaakt, waarin alle asbestmaterialen die in het gebouw aanwezig zijn, beschreven worden. In het geval dat er asbest aangetroffen wordt, wordt er een risico- en werkplan opgesteld door de aannemer. Om de veiligheid van de werknemers te garanderen, wordt de bouwwerf bovendien 15 dagen voor het begin van de werkzaamheden aan de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer en de lokale directie Toezicht op het Welzijn op het Werk gemeld.
Tip 1 – Voer materiaalonderzoek uit:
Alleen materiaalonderzoek kan uitsluitsel geven of een bouwstof asbest bevat. Afhankelijk van de wettelijke eisen is asbestinventarisatie vereist bij sloop-, renovatie- en onderhoudswerkzaamheden aan oudere gebouwen.
Tip 2 – Verwarringsgevaar:
Asbesthoudende producten kunnen worden verward met later gebruikte vervangende stoffen, zoals glasvezels, steenpoederplaten of minerale vezels.
Tip 3 – Wees voorzichtig:
Ook bij de isolatie van verwarmingsbuizen, elektrische accumulatieverwarming, karton- en koordafdichtingen op kachels, ovens en open haarden is voorzichtigheid geboden.
Veiligheidseisen bij de omgang met asbest
Afhankelijk van de asbestvezelconcentratie (v/m³, asbestvezels per kubieke meter) moeten maskers met geschikte deeltjesfilters, volgelaatsmaskers met ventilatoren en deeltjesfilters of hoogwaardige ademhalingsbeschermingsmiddelen worden gedragen. Als de vezelconcentratie erg hoog is, moet onafhankelijke adembescherming worden gebruikt.
Bovendien moeten bij contact met asbesthoudend materiaal een geschikte beschermend pak en veiligheidshandschoenen worden gedragen.
Tip 1 – Gooi wegwerp-beschermingspakken weg:
Wegwerp-beschermingspakken moeten na het verlaten van de met asbest verontreinigde werkplek worden weggegooid in overeenstemming met de afvalvoorschriften.
Tip 2 – Gebruik geen herbruikbare beschermingspakken:
Het gebruik van herbruikbare beschermingspakken wordt niet aanbevolen bij het verwijderen van asbest. Als het gebruik ervan onvermijdelijk is, moeten ze na het verlaten van de gevarenzone worden ontsmet.
Asbestverwijdering – de juiste zuigtechniek
Bij de omgang met asbest mogen alleen emissiearme processen worden toegepast. Voordat asbestproducten worden verwijderd of afgevoerd, worden op de te verwijderen materialen stofbindende middelen, zogenaamde vezelbinders, aangebracht. Ook het besproeien met water is nuttig om de vezelafgifte te beperken.
Asbest opzuigen: wat H-asbest-industriestofzuigers kunnen
Voor het opzuigen van asbesthoudend stof mogen in Duitsland bijvoorbeeld alleen H-asbeststofzuigers worden gebruikt die voldoen aan de testvereisten van stofklasse H, met een aanvullende “asbesttest” volgens TRGS 519 . Op de stofzuiger en het stofafzuigapparaat moet een typeplaatje staan waarop het luchtdebiet en het gewicht vermeld staan, evenals een duidelijke vermelding over asbest. De apparaten moeten bovendien een typekeuring hebben ondergaan en door de autoriteiten of wettelijke ongevallenverzekeraars worden erkend. Het apparaat is uitgerust met een veiligheidsfilterzak met afsluitdeksel om het opgezogen materiaal vast te houden.
Tip – Let op de eisen van het betreffende land:
De normen en regelgeving met betrekking tot de verwijdering van asbest variëren aanzienlijk van land tot land en moeten worden nageleefd. In België regelt titel 3 van boek VI van de codex over het welzijn op het werk de verwijdering van asbest sinds 2005. In Frankrijk moet er een asbestinventarisatie (RAT) worden uitgevoerd in gebouwen die vóór 1997 zijn gebouwd. In Zwitserland gelden de volgende normen: OTConst en CFST 6503, vergelijkbaar met TRGS 519. Ook Oostenrijk heeft soortgelijke voorschriften. Polen en Engeland volgen het Europese onderzoek van het type dat is gericht op gevaarlijke stofdeeltjes voor de gezondheid.
Filtering en luchtstroom bij stofzuigers voor de asbestverwijdering
Stofzuigers voor de verwijdering van asbest regelen automatisch de luchtsnelheid. Als de grenswaarde onder de 20 m/s komt, klinkt er een akoestisch waarschuwingssignaal. De afgezogen lucht wordt zodanig geleid of gereinigd dat er geen asbestvezels in de ademlucht van de gebruiker terechtkomen. De H-klasse hoofdfilter biedt een scheidingsrendement van 99,995 %.
Tip – Gebruik veiligheidsfiltersets:
Voor stofvrije verwijdering zijn veiligheidsfiltersets bijzonder veilig in het gebruik. Ze bevatten een vlieszak met filter, die in een PE-zak zit. Dit elimineert het risico voor de gebruiker om in contact te komen met gevaarlijke asbestdeeltjes. De wettelijke eisen voor dergelijke veiligheidsfilters variëren, maar het gebruik ervan wordt aanbevolen.
Voor stofzuigers met een stroomverbruik tot 1,2 kW is een eentrapsfiltering voldoende. Vanaf een stroomverbruik van 1,2 kW is een extra, reinigbare voorfilter van stofklasse M vereist. Daarnaast moeten apparaten met een stroomverbruik boven de 1,2 kW zijn voorzien van een aansluiting voor een afvoerslang naar buiten.
Na elk gebruik de stofzuiger reinigen
Na gebruik moet de asbeststofzuiger van binnen en van buiten worden afgezogen. Eventueel achtergebleven stof in het gehele werkgebied moet worden verwijderd door alle oppervlakken vochtig te reinigen. Tenslotte dient u de stofzuiger ook van binnen en van buiten met een vochtige doek te reinigen, aangezien deze pas na een grondige reiniging de gevarenzone mag verlaten.
Stofvrij transporteren van stofzuigers die asbest bevatten
Voor het transport zijn H-stofzuigers uitgerust met een afsluitbaar spruitstuk en beschikken over een afsluitbare transporttas voor accessoires. Vóór transport moet de gebruiker de afsluitplug van de H-stofzuiger in de zuigopening steken. Het is belangrijk dat de transportzak en de zuigaansluiting goed gesloten zijn en dat de motorkop stevig op de container is aangesloten.
Niet zomaar weggooien: asbest afvoeren
Bij het afvoeren van asbesthoudend afval moeten de nationale en/of regionale afvalvoorschriften in acht worden genomen. Niet-hechtgebonden asbestproducten mogen in Duitsland door particulieren worden afgevoerd, als het afval volgens de voorschriften van TRGS 519 is verpakt. Het afvoeren is bij erkende bedrijven mogelijk.
In het ideale geval krijgt een gespecialiseerd bedrijf, dat over de benodigde kennis beschikt en de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen kan nemen bij het verwijderen en transporteren van filterzakken, opzogen materiaal, PE- of afvoerzakken, de opdracht. Alle voorwerpen uit de gevarenzone die niet kunnen worden gereinigd, worden als gevaarlijk afval beschouwd en moeten op de juiste wijze worden afgevoerd.
Bij incompetent handelen bestaat het risico op een terechtwijzing, een eerste waarschuwing (meestal zonder boete), stillegging en een geldboete, en strafrechtelijke vervolging bij opzettelijke overtredingen.
Geschikte producten voor uw toepassingsgebied
Veiligheidszuigers
Vlakfilters nat- en droogzuigers
Veiligheidsfilterzak
