De vijver schoonmaken: de beste tips voor schoon en helder water
Een vijver in de tuin is zonder meer een lust voor het oog, maar je moet hem regelmatig onderhouden en grondig schoonmaken. Alleen op die manier kun je planten en dieren een gezonde habitat bieden. Met onderstaande tips slaag je er zeker in om je vijver goed schoon te maken.
De vijver schoonmaken: wanneer en hoe?
Een vijver moet minstens twee keer per jaar grondig worden schoongemaakt: een keer in het voorjaar en een keer aan het eind van de herfst.
De herfstbeurt dient om de vijver klaar te maken voor de winter. Dode bladeren van de bomen, plantenresten en dode insecten vormen een organische massa op de bodem van de vijver, en voor de afbraak daarvan is een grote hoeveelheid zuurstof nodig. Onder een laag ijs en met onvoldoende watercirculatie ontstaat daardoor een tekort aan zuurstof voor in de vijver levende dieren, zoals vissen en kikkers. Om die reden is het belangrijk om de vijver voor de winter grondig schoon te maken, alle modder te verwijderen en voor een gezond ecosysteem te zorgen.
Aan het eind van de winter zullen zich weer nieuwe bladeren en plantenresten hebben opgehoopt op de bodem en een dikke laag modder vormen. Je moet in het voorjaar dus opnieuw in actie komen om die te verwijderen. Je moet de vijver dan leegpompen, de bodem grondig schoonmaken en de vijver vervolgens vullen met schoon water. Op die manier is de vijver goed voorbereid op de zomer.
Het water wegpompen uit de vijver en de planten terugplaatsen
Voordat je begint met schoonmaken, moeten planten en dieren zoals vissen, kikkers en salamanders tijdelijk verhuizen zodat je het water uit de vijver weg kunt pompen. De snelste manier om dat te doen is met behulp van een vuilwater dompelpomp. Je plaatst zo’n pomp op het laagste punt in de vijver, want daar is de vuilophoping het grootst. Zodra de vijver leeg is, kun je de modder verwijderen. Het zeil, het grind en de grootste stenen kun je daarna schoonmaken met behulp een hogedrukreiniger om hardnekkig vuil te verwijderen. Daarbij gebruik je een vlakke straal om beschadiging van het zeil te voorkomen. Let vooral ook goed op de randen van de vijver, want daar wordt veel vuil afgezet. Het water dat vies is geworden van het schoonmaken kun je daarna weer wegpompen met de dompelpomp.
Vervolgens verifieer je dat het zeil geen scheurtjes of lekken vertoont en totaal waterdicht is. Waar nodig repareer je het meteen, bijvoorbeeld met restjes zeil en watervaste pvc-lijm. Als je dat allemaal hebt gedaan, kunnen de planten worden teruggezet en kun je de vijver vullen met schoon water.
Het schoonmaken van de vijver vraagt extra zorg als er vissen in leven. Die moeten voor de schoonmaak voorzichtig worden verplaatst. Opslagbakken kunnen daarbij dienstdoen als tijdelijke habitat. Om de vissen een leefsituatie te bieden die hun normale leefomstandigheden benadert, vul je hun tijdelijke leefbak voor ongeveer een derde met water uit de vijver. Zo voorkom je ook dat de planten niet uitdrogen. Voor nog betere bescherming is het raadzaam om na de schoonmaak de vijver niet al te snel met schoon water te vullen. Op die manier kan de temperatuur zich gelijkmatig aanpassen en kunnen zwevende deeltjes gemakkelijker naar de bodem van de vijver zakken.
Tip: gebruik de modder als meststof
Bij het schoonmaken van de vijver kun je het achtergebleven water en biologisch residu zoals bladeren of bloemblaadjes verwijderen met een modderzuiger of een multifunctionele stofzuiger. Een deel van het residu kun je in de vijver laten om het herstel te vergemakkelijken. De weggezogen modder kan op een intelligente manier worden hergebruikt: eenmaal droog vormt het uitstekende mest voor de bloemperken!
Kwetsbare planten en vissen vorstvrij laten overwinteren
Planten die niet tegen vorst kunnen, zoals waterhyacinten en lotusbloemen, mogen na de herfstschoonmaak niet terug de vijver in. Je moet ze beschermen tegen de kou door ze in een emmer water in huis of in een schuur te zetten. Pas in het voorjaar mag je ze terugzetten in de vijver.
Als je vissen in je vijver hebt, moet je zorgen dat de vijver ‘s winters niet compleet dichtvriest. De giftige gassen die zich op de bodem van de vijver kunnen ontwikkelen moeten kunnen ontsnappen. Dit voorkomt vergiftiging van je vissen en zorgt tegelijkertijd dat het water voldoende zuurstof krijgt. Er bestaan verschillende opties om gasuitwisseling ook bij vorst en ijs mogelijk te maken: je kunt de vijver versieren met planten met lange stengels, of vorstbeveiliging van polystyreen gebruiken.
De apparaten winterklaar maken
Waterpompen mogen ‘s winters niet in de vijver blijven: ze kunnen niet tegen vorst! Dat geldt overigens ook voor hogedrukreinigers. Dus als je die na het schoonmaken van de vijver niet meer nodig hebt, moet je al het restwater eruit verwijderen. Daartoe ontkoppel je eerst de waterslang om zo de watertoevoer af te sluiten. Vervolgens knijp je kort (ongeveer 30 seconden) in het spuitpistool om de druk en resterend water uit het systeem te krijgen. Als je dit doet en het apparaat daarna op een vorstvrije plaats opbergt, komt het systeem probleemloos de winter door. Om beschadiging van de pomp te voorkomen is het raadzaam om de hogedrukreiniger op een vorstvrije plaats op te bergen.
Onderhoud van de vijver: regelmatig dode bladeren verwijderen
Om het hele jaar van een mooie vijver te kunnen genieten, moet je hem schoon houden. Dode bladeren, groene algen op het wateroppervlak en plantenresten kunnen makkelijk met een schepnet worden opgevist. In de herfst kun je de vijver tegen vallende bladeren beschermen door er een net overheen te spannen.
Algen uit de vijver verwijderen
De simpelste manier om te voorkomen dat je algen uit je vijver moet verwijderen, is te zorgen dat ze zich niet kunnen vormen. Een cruciale factor voor de vorming van algen is het gehalte aan voedingsstoffen in de vijver. Dit kan eenvoudig worden vastgesteld aan de hand van een pH-test. Idealiter ligt de pH-waarde tussen 6,8 en 8,2, het zogenaamde neutrale bereik. Als de waarde hoger is dan dit bereik (zogenaamd alkalisch bereik), dan is er sprake van een verhoogd gehalte aan voedingsstoffen. Bij zo’n verhoogd gehalte kunnen algen zich vermenigvuldigen.
Bij de installatie van de vijver moet je er dus op letten dat deze niet te veel direct zonlicht krijgt, want warmte bevordert de algengroei. Daarnaast is het een goed idee om aarde met zo min mogelijk voedingsstoffen te gebruiken en om verschillende soorten waterplanten te installeren om een goede waterhuishouding te verzekeren. Planten hebben voedingsstoffen nodig voor hun groei. Als je de planten regelmatig snoeit, krijgen algen niet voldoende voedingsstoffen om te groeien.
In het algemeen geldt: hoe kleiner de vijver, des te meer onderhoud er nodig is. De geringere diepte en de beperkte hoeveelheid water zorgen voor een grotere hoeveelheid biomassa in een kleine ruimte. Bovendien warmen kleine hoeveelheden water in de zomer sneller op. Hogere watertemperaturen zorgen voor een hoger gehalte aan voedingsstoffen. En dat leidt weer tot slechtere waterwaarden en bevordert algengroei. Omgekeerd betekent dit dat hoe groter de vijver, des te minder onderhoud je eraan hebt.
