Bomen snoeien: tips voor het goed snoeien van bomen
Net als bijna alle planten die je in een tuin vindt, hebben ook bomen en heesters regelmatig onderhoud nodig om mooi te blijven, te bloeien en fruit te produceren. Regelmatig snoeien lijkt misschien ingewikkeld, maar in de praktijk is het kinderspel – als je maar over het juiste gereedschap beschikt en een paar handige tips volgt. Om bomen op de juiste manier te snoeien, heb je een takkenschaar en kettingzaag nodig (beide liefst batterij aangedreven), beschermingsuitrusting, handschoenen, eventueel een ladder, en een kalender om te weten wanneer je welk hout moet snoeien.
Het juiste gereedschap voor het snoeien van bomen
Voor het onderhoud van je bomen hoef je niet per se een vakman in te schakelen. Ook amateurtuiniers kunnen uitstekende resultaten boeken, zolang ze maar over het juiste gereedschap beschikken. Als dat eenmaal is aangeschaft en goed wordt onderhouden, kan het jarenlang worden gebruikt.
Voor takken tot 3 cm dikte is een takkenschaar de perfecte tool. En een batterij aangedreven toestel maakt het werk dan nog makkelijker, want daar is minder kracht voor nodig.
Voor dikkere takken kan een kettingzaag worden gebruikt. Batterij aangedreven machines zijn ideaal voor het snoeien van bomen, want ze zijn veel lichter dan kettingzagen die op benzine werken. Bovendien produceren ze geen uitlaatgassen. Een kettingzaag mag je echter alleen gebruiken als je stabiel op de grond kunt staan, als je gecertificeerde boomverzorger bent of als je een hoogwerker tot je beschikking hebt.
Bij het snoeien van planten of middelgrote takken bereiken veel handtakkenzagen vaak hun grens boven een bepaalde takdiameter. Een welkome hulp voor alle tuinliefhebbers wordt geboden door draadloze snoeizagen.
Makkelijk bomen snoeien met telescopisch gereedschap
Voor het snoeien van grotere heesters of oudere bomen heb je doorgaans een verlengstuk voor je armen nodig. Met een batterij aangedreven telescopische kettingzaag kun je een hoogte van 4 meter bereiken. Dankzij de schouderriem kun je langere tijd snoeien zonder dat het te zwaar wordt. Zo kun je op de grond blijven staan, en hoef je geen ladder te gebruiken.
Bij het snoeien van bomen moet je je hoofd en je handen altijd goed beschermen: in je standaarduitrusting zitten dan ook altijd handschoenen en een veiligheidsbril, tegen rondvliegende houtspaanders. Als je grotere takken gaat zagen, moet je daarnaast een helm dragen of er in elk geval voor zorgen dat je nooit onder vallende afgezaagde takken staat.
Voor het onderhoud van bomen met een kettingzaag moet je jezelf beschermen tegen snijwonden en daarvoor bestaat je uitrusting uit een snijbestendige broek en schoenen, gehoor- en gezichtsbescherming en handschoenen. Ook moet je je houden aan eventuele lokale regels inzake geluidshinder en aan voorschriften inzake de bescherming van vogels en andere dieren.
Bomen snoeien: snoeikalender
Het goede moment om bomen en struiken te snoeien hangt af van het type boom of struik, maar ook van het type snoei. Sierheesters moeten in het algemeen elk jaar worden teruggesnoeid om de gewenste vorm te behouden. Fruitbomen hoeven niet elk jaar te worden gesnoeid, maar ze moeten wel regelmatig worden onderhouden, in het algemeen elke 4-6 jaar. Het zijn vooral de jongere bomen die je vaak en gericht moet snoeien, om groeiproblemen zoals gevorkte stammen te voorkomen.
Ook moet je rekening houden met de vegetatieve cyclus van bomen en heesters: vanaf augustus slaan veel planten de in hun bladeren aanwezige energiereserves op in hun wortels, zodat ze die in de lente kunnen gebruiken voor de nieuwe scheuten. Daarom moet voor veel planten een al te ingrijpende snoei tussen augustus en december worden vermeden.
Aanbevelingen: wat snoei je wanneer?
- Je kunt je bomen het hele jaar door snoeien als het heeft gestormd of als je dode of gebroken takken wilt verwijderen. Veiligheid is daarbij het belangrijkst.
- De winter is doorgaans het ideale seizoen om te snoeien met het oog op vruchtvorming of reductiesnoei bij bomen die pit-, steen- of besvruchten produceren. Het is ook het beste seizoen voor het snoeien van rozenstruiken en het uitdunnen van kronen: de takken zijn dan duidelijk zichtbaar en de energiereserves zijn opgeslagen in de wortels. Daarentegen moet je vermijden om bomen te snoeien tijdens strenge vorst. Idealiter begin je tussen januari en begin maart, als de temperaturen niet meer onder de -5° zakken.
- Sommige fruitbomen moeten worden gesnoeid in het voorjaar – perzikbomen bijvoorbeeld. Bij vroegbloeiende planten, zoals amandelen en forsythia, moet je wachten met snoeien totdat de bloemen verschijnen.
- Als je doel is om de kroon uit te dunnen, kun je dat ook in de zomer doen. Dat is ook het seizoen waarin je de zogenaamde waterloten verwijdert. Kersenbomen moeten tijdens en na de oogst in de zomer worden gesnoeid, net als bepaalde soorten die weinig vruchten dragen, zoals wilgen. In de zomer zijn bladziekten gemakkelijker te ontdekken en genezen snijwonden sneller. De zomer is ook de ideale tijd om notenbomen te snoeien.
- In de herfst staan de inheemse loof- en naaldbomen in de schijnwerpers. Ook sommige fruitvariëteiten kunnen in dit seizoen al worden gesnoeid, vooral als je hun groei wilt bevorderen. Maar als je wilt zorgen dat de bomen vruchtdragende takken kunnen vormen, kun je ze het beste snoeien in januari of februari.
Er is echter geen alomvattende regel voor alle variëteiten. We raden je aan om gericht te zoeken naar informatie over wanneer en hoe verschillende bomen moeten worden gesnoeid.
Wat verwijderen bij de snoei?
Bomen en struiken snoeien betekent met name het verwijderen van zieke of overbodige takken. Terwijl het bij sierheesters de bedoeling is ze een mooie vorm te geven, moeten fruitbomen worden gesnoeid om een goede vruchtzetting en de algemene gezondheid van de boom te verzekeren. In het algemeen worden de volgende snoeivormen onderscheiden:
Vormingssnoei: pas geplante bomen kunnen worden gesnoeid om de groei en mooie kroonvorming te bevorderen, waarbij ongeveer 1 hoofdscheut en maximaal 3 zijscheuten overblijven.
Onderhoudssnoei: deze snoei dient vooral om vorm te geven aan je bomen en heesters, maar ook om de kroon terug te snoeien, de groei recht te trekken, en takken te verwijderen die in de weg zitten of elkaar kruisen. Onderhoudssnoei helpt ook om ruimte te creëren, met name door de stam vrij te maken en uit te dunnen (takken aan de stam verwijderen). Voor nieuwe zijscheuten kun je de takken tot aan de slapende zij- of onderste knoppen (ogen) inkorten tot de gewenste lengte.
Snoei voor meer fruit Fruitbomen moeten regelmatig worden gesnoeid om een rijkere oogst te verzekeren. Bij het uitdunnen van de kroon moeten overbodige takken altijd volledig worden verwijderd, zodat ze niet weer uitlopen en dikker worden. Bij appelbomen knip je vertakte takken af achter een jongere zijscheut.
Reductiesnoei: bij deze snoei haal je alle takken weg die bijvoorbeeld als gevolg van storm of sneeuw zijn beschadigd of zijn aangetast door parasieten. Ook takken die het evenwicht van de boom verstoren haal je weg. Met name na reductiesnoei moeten snijwonden worden gedicht met bijvoorbeeld boombalsem of een ander geschikt middel.
Met het snoeien van takken en bomen herstel je in feite het evenwicht tussen de wortels en de kroon. Hoe meer je snoeit, des te groter de kans dat de plant nieuwe uitlopers maakt. In principe moet je deze snoei gebruiken om alle zieke en overbodige takken te verwijderen. Het is echter zeer zelden raadzaam om een heester of boom in zijn geheel terug te snoeien.
Bomen snoeien zoals het hoort: snoeitechnieken
Kleine takken tot in de kroon kunnen met een snoeischaar worden weggeknipt. Voor dikkere takken en kleinere takken tot ongeveer 3 cm dik raden we je aan een batterij aangedreven takkenschaar te gebruiken. Het principe blijft overigens hetzelfde: de snoeischaar of takkenschaar moet aan de basis van de tak worden geplaatst, zodat er – als het kan – geen stomp overblijft. Deze ‘bypass-techniek’ is belangrijk voor het voorkomen van afstervende stompen, die toegangspoorten kunnen vormen voor parasieten en rot.
Dikke takken van bomen en heesters kunnen met een kettingzaag worden afgezaagd. Daarbij moet je voorzichtig te werk gaan om te zorgen dat je de schors niet onnodig beschadigt.
Het uitgangspunt is hier de takring aan de basis van de tak. Zaag eerst op ongeveer twee handbreedtes van de takring aan de onderkant een inkeping.
Zaag vervolgens op circa 3 handbreedtes vanaf de takring de tak van boven naar beneden af, totdat hij valt.
Zaag tot slot de stronk netjes af bij de takring. Voor een optimaal resultaat zaag je de stronk enigszins schuin af, weg van de boomstam. Het meristeem van de boom zorgt vervolgens dat er nieuwe schors op het snijvlak groeit. De dikste takken kun je het beste een voor een verwijderen, van buiten naar binnen. Dat kost weliswaar meer tijd, maar het is veiliger en heeft het voordeel dat je later minder werk hebt aan het verzagen van het afgezaagde hout. Bomen zagen betekent immers ook dat je het afgezaagde hout moet afvoeren.
Onderhoud van gereedschap na het snoeien
Om je snoeigereedschap zonder problemen bij een volgende snoei te kunnen gebruiken, kun je het ‘t beste meteen na het snoeien een onderhoudsbeurt geven.
Bij takkenscharen en snoeizagen volstaat het om het snijblad schoon te maken met een borstel. De kwaliteit van het snijmes blijft behouden als je het na elk gebruik even met wat naaimachine- of kruipolie behandelt. Daarmee smeer je de schaar en bescherm je hem tegelijkertijd tegen roest. Daarnaast moet je regelmatig controleren of de bouten en moeren van de takkensnijder nog voldoende vast zitten. Het is ook raadzaam om na het snoeien je tuingereedschap te desinfecteren om de overdracht van ziekten te voorkomen.
Het onderhoud van een kettingzaag bestaat uit het reinigen van de ketting na elk gebruik. Hars en vuil kun je verwijderen met behulp van een speciaal reinigingsmiddel. Je kunt het apparaat ook droog schoonmaken met een harde borstel. In dat geval is het essentieel om eerst de batterij te verwijderen. Ook moet je het oliepeil controleren en kijken of de smering nog voldoende is. Om de levensduur van de ketting en het hele apparaat te verlengen, zorg je altijd dat de olie op peil is. Ook als er voldoende kettingolie in het apparaat zit, check je toch de verdeling van het smeermiddel, op een van de volgende manieren: laat de motor stationair draaien, houd het zwaard naar beneden gericht en tegen een lichte achtergrond. Check gedurende een minuut of je oliedruppels tevoorschijn ziet komen of til - stationair draaiend - de ketting voorzichtig omhoog (let op: risico van verwonding) en check of er een dun laagje olie op het zaagblad aanwezig is.
Daarnaast moet je regelmatig, bij voorkeur voor elk gebruik, de kettingspanning controleren (en eventueel bijstellen). De ketting mag niet los hangen. Indien nodig slijp je de tanden van de ketting: een scherpe ketting zorgt voor een betere zaagsnede en is ook veiliger. Je gebruikt daarvoor een ronde vijl die qua diameter overeenkomt met de kettingsteek. Uiteraard kun je het slijpen ook overlaten aan een vakman. Na enkele uren werken kan het nodig zijn om de spanning van de ketting te halen en deze van de geleiderail (het zwaard) los te trekken zodat je het zwaard kunt controleren op slijtage of beschadigingen en het indien nodig kunt vervangen. Ook dit kun je door een vakman laten doen.
