«ΣΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΜΝΗΜΕΙΩΝ, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΚΑΘΑΡΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ»

Κύριε Lienerth, για πολλούς ανθρώπους ο όρος «μνημείο» παραπέμπει στα αγάλματα.

Lienerth: Τα μνημεία για ανθρώπους ή τα κτίρια που τιμούν ένα συγκεκριμένο γεγονός είναι μόνο ένα είδος μνημείου. Υπάρχουν άλλα έργα που μαρτυρούν την ύπαρξη μιας παλαιότερης κουλτούρας. Αυτά μπορεί να είναι έργα τέχνης, κτίρια-μνημεία ή ακόμα και τοποθεσίες ιστορικών ανασκαφών - τα λεγόμενα επίγεια μνημεία. Ωστόσο, δεν θεωρείται μνημείο καθετί παλιό. Χαρακτηρίζεται ως ιστορικό μνημείο μόνο εάν η διατήρησή του θεωρείται ότι εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον.

Ποιος αποφασίζει ποια μνημεία χρήζουν προστασίας;

Schrem: Υπάρχουν ολοκληρωμένες και εξαιρετικά πολύπλοκες, διεθνείς, εθνικές και συγκεκριμένες για κάθε χώρα νομικές βάσεις για την προστασία των μνημείων. Υπάρχει μια διεθνής Σύμβαση για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, η οποία υιοθετήθηκε το 1972 από τη Γενική Διάσκεψη της UNESCO. Οι κατευθυντήριες γραμμές προσδιορίζουν με ακρίβεια πώς πρέπει να εφαρμόζεται η σύμβαση για την παγκόσμια κληρονομιά στην πράξη.

Möwes: Σε αυτό το πλαίσιο, τα κριτήρια για την ταξινόμηση ενός μνημείου ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό. Ωστόσο, είναι κοινώς αποδεκτό ότι η παλαιότητα και η ομορφιά από μόνες τους δεν αρκούν.

Lienerth: Ένα μνημείο πρέπει να αντανακλά την ιστορία ή/και να είναι σημαντικό για συγκεκριμένους πολιτισμικούς τομείς - για παράδειγμα την τέχνη, την τοπική ιστορία, την αστική ανάπτυξη ή την τεχνολογία. Κάθε μνημείο αποτελεί μέρος της ανάπτυξης της ταυτότητας και του πολιτισμού μιας κοινωνίας - και όχι μόνο όσα βρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας. Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε αυτά τα ίχνη του παρελθόντος.

Ωστόσο η κοινωνία δεν δείχνει τόσο μεγάλη εκτίμηση για όλα τα μνημεία.

Schrem: Η αξία ενός μνημείου συχνά γίνεται αντιληπτή με διαφορετικό τρόπο από την κοινωνία. Ορισμένα, για παράδειγμα τα κάστρα και οι εκκλησίες, αλλά και άλλα ιστορικά κτίρια, είναι αναμφισβήτητα πολύτιμα και ως εκ τούτου χρήζουν συντήρησης στα μάτια των περισσότερων ανθρώπων. Σε άλλες περιπτώσεις, η αξία τους δεν είναι άμεσα εμφανής στους απλούς ανθρώπους. Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, για τα σύγχρονα μνημεία που είναι κατασκευασμένα από άοπλο σκυρόδεμα από τη δεκαετία του ’50, στα οποία εστιάζει όλο και περισσότερο η επιστήμη της συντήρησης μνημείων. Και άλλα, όπως τα μνημεία που είναι αφιερωμένα σε έναν άνθρωπο ή τιμούν συγκεκριμένα γεγονότα, προκαλούν εύλογα αντικρουόμενα συναισθήματα με την πάροδο του χρόνου. Ορισμένες φορές αμφισβητείται ακόμα και το δικαίωμα ύπαρξης ενός συγκεκριμένου μνημείου. Ωστόσο, ακόμα και τα ίχνη από την εικονοκλασία της Μεταρρύθμισης, τα γκράφιτι ή η μοναχική βάση ενός πεσμένου αγάλματος αποτελούν τελικά μέρος της ιστορίας των μνημείων.

Möwes: Επίσης, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σε σχέση με τα μνημεία διεθνώς. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, η αποκατάσταση διεξάγεται πολύ προσεκτικά. Το υλικό πρέπει να διατηρείται όσο το δυνατόν πιο κοντά στο αυθεντικό. Έτσι ένα παλιό κάστρο πρέπει να παραμείνει ένα παλιό κάστρο. Στην Ιαπωνία αυτό δεν είναι τόσο αυστηρό. Εκεί, ένα μνημείο εξακολουθεί να είναι πολύτιμο αν, για παράδειγμα μετά την καταστροφή του, ξαναχτιστεί ακριβώς όπως το αρχικό. Στην Ιαπωνία αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η ύπαρξη ενός τόπου μνήμης. Το νέο μνημείο που τοποθετείται στην ίδια θέση με το παλιό μπορεί να είναι απλά ένα αντίγραφο.

Που βασίζεται η απόφαση για το πόση από την αρχική ουσία θα συντηρηθεί;

Lienerth: Στη δουλειά μας, πρέπει πάντα να ζυγίζουμε πότε η παρέμβαση είναι υπερβολική και πότε δικαιολογείται. Θεωρητικά, στη συντήρηση μνημείων, δεν υπάρχει καθαρισμός για καθαρά αισθητικούς λόγους. Στόχος είναι η συντήρηση καθεαυτή. Επομένως, μια ολική επαναφορά στην αρχική κατάσταση μπορεί γρήγορα να φανεί στους παρατηρητές ακόμα και ψεύτικη.

Möwes: Μερικές φορές, για παράδειγμα, η πατίνα, ή η ανάπτυξη επιφανειακής βλάστησης, αντιμετωπίζεται ως μέρος του συνόλου και δεν θεωρείται μόλυνση. Σκεφτείτε τα παλιά νεκροταφεία, που με αυτόν τον τρόπο αναπτύσσουν την ιδιαίτερη μαγεία τους. Προχωράμε πολύ προσεκτικά και αφαιρούμε μόνο τα στρώματα που καταστρέφουν το μνημείο. Ακριβώς σε τέτοιες περιπτώσεις, η επιλογή μας να χρησιμοποιούμε μόνο νερό και όχι βιοκτόνα ή άλλες επιθετικές μεθόδους αποδίδει.

Πόσο σημαντικός είναι ο καθαρισμός στην αποκατάσταση;

Lienerth: Ο καθαρισμός είναι απαραίτητος για τη συντήρηση. Ωστόσο, σε ευαίσθητες επιφάνειες όπως είναι το μαλακό τούβλο ή το ξύλο, ενδέχεται να προκαλέσει την καταπόνηση της ουσίας. Επίσης, η αφαίρεση στρωμάτων βαφής, μια εξαιρετικά συχνή διαδικασία, πρέπει να γίνεται με προσοχή. Εδώ, δοκιμάζουμε τις μεθόδους μας προσεκτικά, καθαρίζοντας δείγματα επιφανειών.

Möwes: Όπως είναι φυσικό, αντιμετωπίζουμε τις εργασίες καθαρισμού που αναλαμβάνουμε ως κομμάτι της συνολικής αποκατάστασης. Ωστόσο, το δικό μας κομμάτι συχνά έρχεται πρώτο, καθώς σε πολλές περιπτώσεις η φθορά μπορεί να εντοπιστεί μόνο μετά τον καθαρισμό του αντικειμένου. Παρ’ όλα αυτά, ο καθαρισμός συχνά έχει σημαντικό αντίκτυπο στην αντίληψη ενός αντικειμένου και μπορεί να συμβάλει στη συντήρησή του, καθώς πολλά είδη ρύπων και μόλυνσης έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις στην ουσία.

 Μπορείτε να δώσετε ένα παράδειγμα;

Möwes: Για παράδειγμα, όταν φέρνω στο μυαλό μου τον καθαρισμό της Φραγκονίας Κρήνης στο Würzburg, αυτό που λέω γίνεται εξαιρετικά σαφές. Εδώ, εξαιτίας των παχιών στρωμάτων ασβεστόλιθου στις φιγούρες, κάποιος που δεν ασχολείται με το αντικείμενο θα μπορούσε να σχηματίσει την εντύπωση ότι είναι κατασκευασμένες από πέτρα. Μετά την εφαρμογή της τεχνολογίας καθαρισμού που χρησιμοποιούμε για την αφαίρεση των στρωμάτων ασβεστόλιθου ο μπρούτζος αποκαλύφθηκε, η εμφάνιση των μορφών άλλαξε ολοκληρωτικά και το σιντριβάνι άρχισε να γίνεται αντιληπτό υπό ένα διαφορετικό πρίσμα. Οι επακόλουθες εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης στο σιντριβάνι δεν θα ήταν δυνατές χωρίς τον καθαρισμό και την αφαίρεση των παχιών στρωμάτων ασβεστόλιθου.

Μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα συντήρησης ενός μνημείου;

Möwes: Ένα ακόμα ωραίο παράδειγμα είναι οι Κολοσσοί του Μέμνονα στην Αίγυπτο, τους οποίους καθαρίσαμε πριν από μερικά χρόνια. Εξαιτίας της κρούστας στέρεης βρωμιάς που είχε σχηματιστεί στη διάρκεια των αιώνων, υπήρχε ο κίνδυνος πρόκλησης σοβαρής ζημιάς λόγω της κρυσταλλοποίησης των αλάτων. Αρχικά καταφέραμε να αφαιρέσουμε τη στρώση βρωμιάς που προκαλούσε τη φθορά της πέτρας και ως εκ τούτου να αποτρέψουμε την περαιτέρω διάβρωση των μνημείων. Σε δεύτερο επίπεδο, και προς έκπληξή μας, ανακαλύφθηκαν ακόμα και υπολείμματα του αυθεντικού χρώματος, τα οποία στη συνέχεια αποκαλύψαμε με προσοχή χωρίς να καταστραφούν.

Ένα μνημείο που έχει υποβληθεί σε αποκατάσταση ή καθαρισμό γίνεται αντιληπτό διαφορετικά από την κοινωνία;

Lienerth: Όταν πραγματοποιείται μια αποκατάσταση, η ευαισθητοποίηση του κοινού για το μνημείο αυξάνεται. Αν αλλάξουμε την πρόσοψη ενός ιστορικού κτιρίου μετά από περισσότερα από 30 χρόνια επειδή ανακαλύψαμε ότι αρχικά ήταν μπεζ και όχι κίτρινη, αυτό πάντα πυροδοτεί συζητήσεις. Συχνά όχι μόνο με τους υπεύθυνους της δημόσιας διοίκησης ή της συντήρησης των μνημείων, ή με τον ιδιοκτήτη, αλλά και με το κοινό. Στον τομέα της συντήρησης μνημείων, είναι πολλές οι εργασίες διαμεσολάβησης που πρέπει να γίνουν. Πρέπει να εξηγήσουμε τι κάνουμε και γιατί, και να εμπλακούμε όλοι στη διαδικασία.

Möwes: Η συντήρηση και η εικόνα των μνημείων έχουν σημασία για τους ανθρώπους. Αυτό είναι σαφές και από τον αριθμό των αιτημάτων καθαρισμού που λαμβάνουμε. Από το μικρό σιντριβάνι του χωριού μέχρι το άγαλμα του Ιησού του Λυτρωτή στο Ρίο Ντε Τζανέιρο. Προσπαθούμε να τους βοηθάμε όλους. Μερικές φορές δανείζοντας εξοπλισμό και άλλες αναλαμβάνοντας το σύνολο των εργασιών. Για παράδειγμα, μετά τον καθαρισμό των τοίχων του ιερού στο Μίνστερ της Ουλμ με τις ηλεκτρικές σκούπες αναρρόφησης της Kärcher, κάτω από τις στρώσεις βρωμιάς εμφανίστηκε ένα πολύ πιο φωτεινό και ευχάριστο χρώμα, το οποίο οι δημότες και οι επισκέπτες παρατήρησαν με χαρά. Το ίδιο συνέβη όταν αφαιρέσαμε τη μαύρη επίστρωση στην πύλη Noon, την είσοδο της πρώην αυτοκρατορικής κατοικίας στο Βιετνάμ. Ξαφνικά αποκαλύφθηκαν τα κόκκινα τούβλα που βρισκόταν από κάτω.

Ποια είναι η σημασία της δουλειάς σας για την κοινωνία;

Lienerth: Ευτυχώς, οι άνθρωποι καταλαβαίνουν την αναγκαιότητα για συντήρηση και αποκατάσταση. Σχεδόν κανένα κοινωνικό κίνημα δεν αμφισβητεί τα χρήματα που απαιτούνται για τη συντήρηση των μνημείων. Όλοι συμφωνούν ότι είναι σημαντική και ότι η συντήρηση και η διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς πρέπει να αποτελεί ευθύνη του κράτους.

Schrem: Εκδηλώσεις όπως η «Ημέρα Ανοικτών Μνημείων» ή «Νέοι και Μνημεία» είναι πολύ χρήσιμες. Οι επισκέπτες μπορούν να αποκτήσουν γνώσεις σε σχέση με τη συντήρηση των μνημείων, οι οποίες αυξάνουν την κατανόηση γύρω από τη δουλειά μας. Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι μαθαίνουν για το υπόβαθρο ενός μνημείου, την ιστορία του. Και μόνο μέσα από αυτήν τη γνώση μπορούν να ανακαλύψουν την αξία ενός μνημείου.

Μπορεί επίσης να σας ενδιαφέρει